Cuối năm, nhu cầu vay tiền về quê ăn Tết luôn rất lớn, nhất là với những người lao động phổ thông xa nhà đang gặp phải khó khăn tài chính. Tuy nhiên, nhiều người trong số họ đã phải đối diện với những rủi ro tài chính, thậm chí là rủi ro pháp lý chỉ vì không chú ý đến ba nguyên tắc vay tiền dưới đây.

Ba nguyên tắc vay đó là Lựa chọn đơn vị cho vay có uy tín; Hiểu rõ các quy định trong hợp đồng vay và Chỉ vay khi thực sự cần.

Một trong những vấn đề nan giải đối với người lao động phổ thông khi vay tiền là câu hỏi “ai sẽ cho vay?” Đây tưởng chừng là câu hỏi hết sức dễ dàng khi họ luôn bắt gặp những lời chào mời như cho vay tiền mặt trả góp, cho vay online trả góp, cho vay không thẩm định, cho vay không gặp mặt, cho vay trong 1 phút… Tuy nhiên, đây lại là những cái bẫy chết người mang tên tín dụng đen. Anh Tr., 37 tuổi hiện đang làm thợ sắt tại thành phố Thủ Đức (Tp.HCM), cho biết cuối năm 2022, lương thưởng của anh không như kỳ vọng, không đủ tiền đưa gia đình về quê ăn Tết, anh đã nhẹ dạ vay tiền từ những lời đường mật dán trên cột điện. Khi ngỏ lời vay 10 triệu, nhóm đối tượng đã chuyển cho anh 8,5 triệu và giải thích số tiền 1,5 triệu kia được xem là lãi suất trả trước trong 3 tháng đầu tiên. Nhưng đến hạn trả góp tháng đầu, ngoài tiền gốc, chúng còn bắt anh đóng thêm 700 nghìn đồng nữa, gọi là phí cho vay mà khoản phí này hoàn toàn không được viết trong giấy vay nợ. Tháng sau, chúng lại đòi anh phải nộp thêm một loại phí khác nữa mà anh cũng không hiểu ở đâu ra. Khi không đồng ý, chúng lập tức giở thói giang hồ, chặn đường đe dọa vợ con khiến anh hoảng sợ, phải vay mượn bạn bè, người thân để trả toàn bộ số tiền đã vay. Khi ấy, số tiền anh phải tất toán là gần 20 triệu đồng, chỉ trong có hơn hai tháng. 

Đã có rất nhiều những trường hợp như anh Tr., chỉ vì không lựa chọn đơn vị cho vay uy tín. Hiện tại, các tổ chức tín dụng hợp pháp, từ ngân hàng, công ty tài chính cho đến các chuỗi cầm đồ do nhà nước cấp phép và quản lý đều sẵn sàng cung cấp các khoản vay phù hợp với người lao động, tức là những khoản vay tín chấp hoặc cầm cố có giá trị từ 10 triệu đến 50 triệu đồng. Để vay ngân hàng, dễ dàng nhất là việc người vay nhận lương hàng tháng qua tài khoản ngân hàng. Để vay từ các công ty tài chính, người vay có thể sử dụng một số giấy tờ khác để chứng minh thu nhập ổn định như hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, hoá đơn điện nước, điện thoại di động… Còn với các chuỗi cầm đồ do nhà nước cấp phép và quản lý như F88, người vay chỉ cần có tài sản là xe máy chính chủ là đã có thể vay tiền. Thời gian duyệt vay của các tổ chức tín dụng này không nhanh như tín dụng đen, hồ sơ thủ tục cũng có phần phức tạp hơn nhưng bù lại, việc cho vay là minh bạch, tuân thủ quy định của pháp luật và nếu có xảy ra tranh chấp thì cũng sẽ được pháp luật bảo vệ, xử lý.

Tiếp theo, dù đã chọn được đơn vị cho vay uy tín, người vay vẫn cần hiểu rõ các quy định trong hợp đồng mà quan trọng nhất là lãi suất. Hiện tại, lãi suất vay ngân hàng ở mức dưới 20%/năm. Các công ty tài chính có điều kiện vay dễ dàng hơn nhưng lãi suất thì cũng cao hơn, ở trong khoảng 28% đến 60%/năm, tuỳ gói vay. Các chuỗi cầm đồ cũng thu lãi suất tương đương công ty tài chính, ở mức từ 35% đến 55%/năm tính theo hệ lãi suất phẳng. Người vay cần nắm rõ mức lãi suất để biết số tiền mình cần phải trả hàng tháng. Tất nhiên, các tổ chức tín dụng sẽ không có các loại lãi ẩn, phí ẩn như tín dụng đen nên khi nắm rõ thông tin hợp đồng, lãi suất thì người vay có thể thấy được lộ trình trả nợ của mình, từ đó có sự chuẩn bị phù hợp.

Cuối cùng và quan trọng nhất là nguyên tắc Chỉ vay khi thực sự cần. Rất nhiều người dễ dàng rơi vào cảnh nợ nần chồng chất, thậm chí là bị khởi kiện chỉ vì vay bừa bãi rồi mất khả năng chi trả. Hiện nay, mọi tổ chức tín dụng đều cố gắng tinh giảm thủ tục để khách hàng dễ dàng vay hơn nhưng nhiều người không tỉnh táo đã lợi dụng việc này để vay thiếu kiểm soát, vay để thỏa mãn nhu cầu hưởng thụ của bản thân. Đó là vay với mục đích không cần thiết. “Cần” ở đây nên hiểu là vay để đầu tư sản xuất, kinh doanh, để học tập, để khám chữa bệnh hay để thực hiện những việc mang lại lợi ích lâu dài trong khi có thể tự tạo ra nguồn thu giúp việc trả nợ trở nên dễ dàng hơn. Chỉ vay khi thực sự cần là thông điệp nhân văn, đem lại nhiều giá trị cho người đi vay hơn là người cho vay.

Vay tiền dịp Tết, dù để bán buôn hay để về quê đoàn viên là nhu cầu chính đáng và được mọi tổ chức tín dụng sẵn sàng đáp ứng. Tuy nhiên, để tránh những rủi ro tài chính, thậm chí là rủi ro pháp lý, người vay cần tỉnh táo, áp dụng cùng lúc cả ba nguyên tắc trên khi tính đến chuyện vay tiền.